عقد صلح 

یا قرارداد صلح، توافق دو طرف برای ایجاد شدن و یا مرتفع شدن یک رابطه حقوقی می باشد. این عقد به معنای تراضی بر امری اعم از تملیک عین یا منفعت یا اسقاط دین یا حق است. به عبارت دیگر طرفین عقد صلح یا قراردادی را که قبلا داشته اند از میان می برند و یا قبلا رابطه قراردادی نداشته و از ابتدا مالی را به یکدیگر صلح می نمایند.

طرفین عقد صلح

طرفین قرارداد، عبارت است از: “مُصالح” یا همان سازش کننده و یا در مواردی واگذارنده و “مُتِصالح” یعنی کسی که سازش به نفع او صورت می پذیرد یا قبول کننده سازش.

طرفین باید به درستی معرفی شوند که اشتباهی در خصوص تعیین ماهیت آن ها به وجود نیاید. مخصوصا زمانی که شخصیت متصالح، از نظر صلح کننده، علت عمده ی عقد قرار گیرد، ضروری است تعریف مناسبی ارایه گردد.

شرایط عقد صلح

برای صحت عقد، طرفین باید دارای اهلیت معامله بوده و اهلیت تصرف را نیز دارا باشند و قید گردد که این قرارداد به دور از هرگونه اکراه، اجبار و تدلیس صورت گرفته است و اگر بعدا تدلیس در عقد مشخص شود، برای طرف مقابل خیار (اختیار) فسخ در پی خواهد داشت. همچنین بهتر است لازم الاجرا بودن قرارداد بیان گردد.

مورد صلح باید با تمام اوصاف آن مشخص و معین شود. به طوری که مورد تردید یا ابهام نباشد. در موارد خاصی که مطلع شدن از تمام جهات امکانپذیر نباشد، علم اجمالی طرفین کافی می باشد. اگر مورد صلح عین نباشد بلکه حقی قابل انتقال باشد، باید در قرارداد قید گردد. حقوق غیر قابل اسقاط و انتقال، نمی توانند مورد صلح قرار گیرند. در کل هر صلحی صحیح و قابل استناد است مگر که در مورد امور نامشروع صورت پذیرد.

در این عقد مانند هر قرارداد دیگری اگر طرف قرارداد به متن صلحنامه عمل نکند، متعهد له ( کسی که به نفع او تعهد شده است) می تواند، الزام و اجبار او به انجام تعهد را درخواست کند و دادگاه حکم به انجام تعهد را صادر می کند و اگر متعهد باز هم از انجام تعهد سرپیچی کند با اجبار مقام قضایی از طریق اجرای احکام مدنی مواجه می شود.

.همچنین قرارداد صلح می تواند به صورت معوض و یا بلاعوض باشد، به این معنا که در عقد صلح لازم نیست ضرورتا ما به ازایی وجود داشته باشد.

صلح یک عقد مستقل است ولی می تواند آثار عقود دیگر را نیز داشته باشد. یعنی ماهیت قرارداد عقد سازش باشد ولی آثار عقد بیع، اجاره، ودیعه، عاریه، وکالت یا هبه و یا حتی قراردادهای آزاد و بی نام را دارا باشد و یا می تواند به جای عقود دیگر واقع شود، بدون اینکه لازم باشد احکام خاص آن عقد بر طرفین تحمیل گردد. البته شروط اساسی عقد که در ماده 190 قانون مدنی آمده است، باید در هر شرایطی رعایت شود.

صلح نامه عادی و رسمی

صلح نامه عادی (دستی) اگر دارای شرایطی باشد که طبق قانون ذکر شده است، نزد کلیه مقامات قضایی دارای ارزش و اعتبار می باشد. این شروط شامل: اهلیت طرفین قرارداد و به امضاء رسیدن تمام صفحات قرارداد توسط طرفین است. لازم نیست این قرارداد برای صحت و درستی حتما در دفترخانه اسناد رسمی منعقد شود. می تواند عادی یا رسمی باشد. البته برای تنظیم همین سند عادی نیز می توان به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه نموده و صرفا امضای طرفین توسط طرفین گواهی شود تا اعتبار بیشتری کسب نماید. البته این شیوه هیچگاه نمی تواند جایگزین انتقال رسمی املاک از طریق دفاتر اسناد رسمی شده و صرفا اطمینانی حداقلی نسبت به امضاء طرف ایجاد می کند. چراکه اعتبار اسناد عادی فقط برای طرفین تاثیرگذار است و در صورت عادی بودن، سند نزد ثالث یا مراجع دولتی قابل استناد نیست، بر این اساس کسی نمی تواند با داشتن یک صلحنامه عادی، خود را مالک معرفی کرده و اقدام به اخذ پروانه ساخت ملک ( پروانه ساختمان) از شهرداری کند. شاید سوال سود پس سند عادی چه ارزشی دارد؟ پاسخ اینکه با استناد به سند عادی می توان در دادگاه حکم الزام به تنظیم سند رسمی گرفت و طرف را ملزم به انتقال رسمی نمود.

فسخ عقد صلح

 در برخی شرایط می توان نسبت به فسخ قرارداد صلح اقدام کرد. ممکن است در متن قرارداد و صلحنامه برای یکی از طرفین یا هر دوی آن ها حق فسخ در نظر گرفته شده باشد و یا اینکه به استناد خیارات اقدام به فسخ قرارداد کنند، به جز خیارات مختص به بیع ( خیار مجلس، خیار حیوان، خیار تاخیر ثمن) سایر خیارات از قبیل: خیار عیب، خیار تبعض صفقه، خیارات شرط، خیار اشتراط، خیار غبن، خیار رویت و تخلف وصف و همچنین خیار تدلیس نیز در عقد جاری خواهند شد. همچنین طرفین می توانند طبق مقررات مربوط به اقاله، آن را به تراضی بر هم زنند، از این رو می توانند یک بند را برای اقاله یا همان تفاسخ قرار دهند.

ابطال عقد صلح

در صورتی که اساس آن، معامله ای باطل یا امری باطل باشد، قرارداد باطل خواهد شد. مثلا، اگر در مورد انجام کار غیر قانونی قراردادی امضاء شده است و سپس طرفین با یکدیگر دچار اختلاف گردند و یکی از دو طرف برای منع از برهم زدن معامله از سوی طرف دیگر، با او سازش کند، توافق انجام شده، باطل است و اثری ندارد، برای اینکه معامله از اصل باطل بوده، اما اگر معامله ای باطل شود و دو طرف اختلافات ناشی از آن معامله را با سازش برطرف کنند، این قرارداد صحیح است.

نگارش: هلیا اکرامی و مریم حبیبی